У Рэспубліцы Беларусь шырока вядома імя пісьменніка, сцэнарыста, літаратуразнаўца, грамадскага дзеяча – Алеся Адамовіча.

Нашай бабруйскай зямлі пашчасціла мець непасрэднае дачыненне да імя і творчай спадчыны гэтага выдатнага чалавека.

Дзякуючы творчасці пісьменніка пасёлак Глуша стаў вядомы на ўвесь свет.

Неўміручым стаў і подзвіг людзей, якія ў пасёлку жылі, змагаліся з акупантамі – сталі прататыпамі герояў рамана “Вайна пад стрэхамі”.

У Глушы адкрылі “Прыпынак Адамовіча”

Шостага кастрычніка 2018 года ў Глушы адбылося адкрыццё аўтобуснага прыпынку “Прыпынак Адамовіча.

Пакуль працягваецца збор сродкаў на помнік і музей, ідзе ўзгадненне праектнай і іншай дакументацыі, ініцыятыўная група вырашыла пайсці нестандартным шляхам і звычайны аўтобусны прыпынак ператварыць у арт-аб’ект - мемарыял у сучасным стылі.

Зараз на сценах прыпынку - вялікі партрэт Алеся Адамовіча, карта Беларусі з асобна абазначанай Глушай і цытата з яго аўтабіяграфічнай аповесці “VIXI”.

Адамовіч Алесь

Алесь (Аляксандр Міхайлавіч) Адамовіч – празаік, крытык, літаратуразнаўца, публіцыст, грамадскі дзеяч.

Член-карэспандэнт АН БССР (1980), доктар філалагічных навук (1962), прафесар (1971). Член Саюза пісьменнікаў СССР з 1957. Член Саюза журналістаў СССР з 1967. Член Саюза кінематаграфістаў СССР з 1977. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі БССР ім. Якуба Коласа (1976), прэміі Міністэрства абароны СССР (1974) – за кнігу «Хатынская аповесць».

Нарадзіўся ў сям'і служачых 3 верасня 1927 года ў вёсцы Канюхі, Капыльскага раёна, Мінскай вобласці.

Яго бацька — Адамовіч Міхаіл Іосіфавіч пасля заканчэння медыцынскага факультэта Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта, быў накіраваны ў 1928 годзе на пастаянную работу ў пасёлак Глуша (Бабруйскі раён, Магілёўская вобласць).

Пераехаў туды разам з жонкай — Ганнай Мітрафанаўнай і сынамі: Яўгенам і Аляксандрам.

 “А сапраўдная малая радзіма, дзе я ўваходзіў у век і ў жыццё – рабочы пасёлак Глуша або проста:"Гута"- так называлі завод здаўна, з часоў яго заснавання. Польска-нямецкае слоўца, але цалкам прыручанае, наша мясцовае.          На паўдарозе ад Варшавы да Масквы, на ўсход 7 сотняў кіламетраў, на захад-амаль столькі ж, таму і "Варшаўка", таму і "Кацярынінскі тракт". А наша Глуша, пазначаная толькі на падрабязных беларускіх картах, - пацеркі на тонкай нітачцы”.

У Глушы будучы пісьменнік вучыўся з першага па сёмы клас. Любіў кнігі і, асабліва А.Пушкіна, шмат разоў перачытваў “Вайну і мір” Л.Талстога.

У 1940—1941 гады Алесь вучыўся ў Бярозках на Хоцімшчыне (Магілёўская вобласць), дзе настаўнічаў яго дзядзька Антось, які “граніў” яго характар і веды.

Вярнуўся ў Глушу ў той дзень, калі пачалася вайна з Германіяй, а для яго маці, старшага брата Яўгена і яго самога — “вайна пад стрэхамі”.

Ганна Мітрафанаўна стала актыўнай удзельніцай Глушанскага падполля з верасня 1941 года: будучы загадчыкам мясцовай аптэкі, яна прывозіла з Бабруйска медыкаменты і забяспечвала імі партызан атрада імя Кірава, разам са сваімі дзецьмі выконвала розныя заданні і даручэнні.

У пачатку 1943 года яна з сынамі “пайшла ў лес”, у партызанскі атрад імя Кірава 37-й брыгады імя Пархоменкі Мінскага злучэння.

Алесь, ідучы ў партызаны, буханку хлеба, якую паклала яму ў сумку маці, замяніў на аднатомнік Пушкіна.

Некаторы час Алесь выконваў гаспадарчыя работы ў лагеры, пазней удзельнічаў у баях у Бабруйскім і Акцябрскім раёнах.

У пачатку 1944 года па камандзіроўцы Цэнтральнага штаба партызанскага руху быў накіраваны ў горад Ленінагорск на Алтаі. Вучыўся ў Ленінагорскім горнаметалургічным тэхнікуме і адначасова працаваў. Там сустрэў і Дзень Перамогі.

Вярнуўшыся ў 1945 годзе ў Глушу, ён экстэрнам здаў экзамены за сярэднюю школу і паступіў на філалагічны факультэт Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта.

Скончыўшы ў 1950 годзе БДУ, паступіў у аспірантуру. Выкладаў там жа на кафедры беларускай літаратуры.

У 1954-1966 г.г. працаваў у інстытуце літаратуры імя Я.Купалы АН Беларусі.

З 1957 г. член Саюза пісьменнікаў СССР.

У 1962-1966 г.г. вучыўся на вышэйшых сцэнарных курсах у Маскве.

У 1964 –1966 г.г. выкладаў беларускую літаратуру ў Маскоўскім дзяржаўным універсітэце імя М.В.Ламаносава.

З 1987 г. – дырэктар навукова-даследчага інстытута кінамастацтва ў Маскве.

Пісаў на беларускай і рускай мовах.

Яму выпала нялёгкая місія: несці людзям праўду. І гэты чалавек ні на крок не адступіўся ад сваіх прынцыпаў. У любой сітуацыі, пры любых абставінах заставаўся самім сабой.

А.Адамовіч напісаў шэраг мастацкіх твораў. Яго раманы “Вайна пад стрэхамі” (1960), “Сыны ідуць у бой” (1963) склалі дылогію  “Партызаны”, дзе адлюстраваны падзеі ваенных часоў у пасёлку Глуша. Па сцэнарыю пісьменніка пастаўлена аднайменная кінадылогія (1970). Выйшлі з друку аповесці “Вікторыя” (1966), “Апошні водпуск” (1969), “Хатынская аповесць” (1972), “Карнікі” (1980), “Апошняя пастараль” (1987).  У 1985 г. на кінастудыі “Беларусьфільм” Э. Клімавым пастаўлены мастацкі фільм   “Ідзі і глядзі”, у аснову  якога пакладзены “Хатынская аповесць” ,“Карнікі”. У 1987 г.  выйшла кніга апавяданняў і эсэ “Маленне аб будучым”.  А.Адамовіч – адзін з аўтараў дакументальных кніг “Я з вогненнай вёскі…”(1975), і “Блакадная кніга” (1979).

Алесь Адамовіч – лаўрэат прэміі Міністэрства абароны СССР (1974) і Дзяржаўнай прэміі БССР імя Якуба Коласа (1976) за “Хатынскую аповесць”. У 1982 г. ў складзе дэлегацыі БССР  удзельнічаў у рабоце ХХХVII сесіі Генеральнай Асамблеі ААН. У 1989 г. абраны народным дэпутатам СССР. Узнагароджаны ордэнамі Айчыннай вайны 2-й ступені, Працоўнага Чырвонага Сцяга, “Знак Пашаны” і медалямі.

Памёр 26.01.1994 г. Пахаваны ў пасёлку Глуша.

Алесь Адамович так вспоминал о том, что привело его в литературу: «Каждый, кто пишет, знает тот главный толчок в жизни, который сделал его литератором. Для одних это была революция, гражданская война. Для меня и многих моих одногодков – Отечественная война и XX съезд. Два толчка – два «эпицентра». Без второго и о войне рассказывали бы по-другому. Или вообще не рассказывали бы».

С 1948 года начал писать роман «Сыновья уходят в бой».

В 1960 году публикует в журнале «Дружба народов» роман «Война под крышами». Позже А. Адамович отметил: «Если мне что и удалось в романе «Война под крышами», то это потому, что прежде эту книгу мать написала собственной жизнью».

В 1963 г. публикует в журнале «Дружба народов» вторую часть романа-дилогии «Сыновья уходят в бой». На основе этих произведений написан киносценарий двухсерийного фильма «Война под крышами» и «Сыновья уходят в бой» (режиссер Виктор Туров, автор и исполнитель песен В. Высоцкий, киностудия «Беларусьфильм»,1970 г.).

В 1971г. Алесь Адамович дописал «Хатынскую повесть» (журнал «Дружба народов», 1972, № 9). Хотя произведение имело положительные отзывы, сам писатель переживал: «Выявил, поднял, показал одну только крупицу правды, каплю с того, что увидел, понял, а бездонный океан народной, огненной, хатынской памяти остался, там же, неслышимый, невидимый миру».

Действие «Хатынской повести» происходит через двадцать пять лет после окончания Великой Отечественной войны. Перед мысленным взором героя произведения – бывшего партизана – встают картины жестоких, кровопролитных боёв с гитлеровцами, страшной трагедии Хатыни – белорусской деревни, сожжёной оккупантами. В книге собраны рассказы чудом уцелевших жителей белорусских хатыней, ставших жертвами фашистского геноцида в Великую Отечественную войну.

Алесь Адамович о той невыносимой, ничем не утоляемой боли, которую он стремился передать в «Хатынской повести» говорил так: «Когда писал «Хатынскую повесть» и привёл партизана Флеру Гайшуна на пепелище его хаты, деревни, где фашисты всех-всех сожгли, заставил его ощутить пронзившую до локтя, до плеча боль от случайного ожога – неосторожно раздавил горячую картофелину. Когда-то я сам, балуясь на поле, упал и рукой раздавил прямо из костра, из жара картофелину, а потом, как и мой Флера, хватался за всё, что могло остудить боль. Но что могло остудить Флерину боль, если перед глазами у него пожарище, где живьём сгорели мать, сестрички, все жители деревни. Более восьмидесяти трёх тысяч человек убито, сгорело в белорусских Хатынях».

В 1985 г. по мотивам «Хатынской повести» был снят  фильм «Иди и смотри». Съёмки кинофильма, поставленного по сценарию А.Адамовича (в основе сценария лежат «Хатынская повесть» и «Каратели», в соавторстве с кинорежиссёром Элемом Климовым), проходили в Беларуси. А. Адамович принимал в них активное участие, присутствовал на съёмочной площадке. Кинофильм «Иди и смотри», получил первую премию и Золотой приз на XIV Московском кинофестивале и обошёл экраны многих стран мира, получив огромный резонанс.

Цитата из «Хатынской повести» Алеся Адамовича:

«…Немцы уже совсем рядом, я вижу в щель, как двое (один с рогулей-пулеметом) выбежали из цепи и, бухая в землю сапогами, устремились к сараю. Нет, к погребам. Руки мои будто наручниками схвачены – белый шёлковый шнурок вытянулся сантиметра на четыре из тела гранаты. Вот оно, нерадостное, вынужденное право человека умереть, освободиться хотя бы в саму смерть! Она держит меня, как наручники, но и она у меня в руках. Это единственное, что делает меня, пойманного, беспомощного перед надвигающимся, сильнее самого себя.

Отгороженный от происходящего безмерно тоскливым чувством близкой смерти, как сквозь стеклянную стенку, смотрю я на бегущих к погребам и сараю чёрных и зелёных карателей, на всю цепь, далеко охватывающую деревню. Ухнул взрыв совсем рядом – гранату в погреб бросили. Сейчас кто-то услышит такой же взрыв, мою гранату…».

Адамовіч, А. Блакадная кніга / А. Адамовіч, Д. Гранін ; пераклад з рускай мовы М. Дубянецкі. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1985. — 524 с. : 32 л. іл.

"Блакадная кніга" — гэта кніга пра трагічныя дні ленінградскай блакады, бяспрыкладную мужнасць і стойкасць абаронцаў горада на Няве, якія засталіся ў неймаверна цяжкіх умовах сапраўды савецкімі людзьмі, адданыміРадзіме. Аўтары, працуючы над кнігай, выкарыстоўвалі дзённікі і расказы ленінградцаў, што перажылі блакаду.

Адамович, A. M. Имя сей звезде Чернобыль / Алесь Михайлович Адамович. — Минск : Ковчег, 2006. — 544 с. : ил.

Алесь Адамович, замечательный белорусский писатель и публицист, одним из первых в мире реально осознал и оценил масштабы крупнейшей техногенной катастрофы XX века, ее последствия для судеб и его родной земли, и нашей такой небольшой планеты.

Чернобыльская беда, обрушившаяся на Беларусь, а именно она пострадала от случившейся аварии более всего, — это личная трагедия писателя, боль, пропущенная через его сердце.

К сожалению, опасность развязывания атомной войны, которая в 80-е гг. также очень тревожила писателя, и сегодня еще не снята с повестки дня, ядерное оружие расползается по планете.

Адамович, А. М. Сыновья уходят в бой : роман-дилогия / Алесь Михайлович Адамович ; предисловие М. Тычины. — Москва : Молодая гвардия, 1987. — 588 с. : ил. — (Библиотека юношества).

 Книга белорусского писателя рассказывает о героической и трагической судьбе подпольщицы, партизанки, идущей навстречу смертельной опасности вместе со своими детьми. Она — и боец, и всегда — мать. Мать не только своим сыновьям, но и всем, кто   вместе с ними, у кого война отняла тепло и ласку близких. Автор передает не придуманную сложность жизни и борьбы на оккупированной белорусской земле, где героическое и будничное было неповторимо переплетено.

Адамовіч, А. Хатынская аповесць / Алесь Адамовіч ; [прадмова М. А. Тычыны]. — Мінск : Мастацкая літаратура, 1989. — 237 с. : іл. — (Школьная бібліятэка).

Аповесць, якая нарадзілася з дакументаў, рэальных уражанняў, аповедаў сведак трагедыі тысяч беларускіх вёсак, у якіх фашысты чынілі свае зверствы, — гэта аповесць пра сілу чалавечага духу, аповесць-папярэджанне ў наш трывожны час, калі чалавецтва наблізілася да той бездані, якая можа паглынуць ўсё жывое.

Адамовіч, А. "Браму скарбаў сваіх адчыняю…" / Алесь Адамовіч. — Мінск : БДУ, 1980. — 224 с. : іл.

Кніга прысвечана даследаванню жыццёвага і творчага шляху класіка беларускайлітаратурыМаксімаГарэцкага. Уключаны пісьмы з фронту сына пісьменніка — Леаніда Гарэцкага, як пацвярджэнне і вышэйшая ацэнка жыцця Гарэцкага-бацькі.

Война под крышами: роман / Алесь Адамович. — Минск: Мастацкая літаратура, 2015. — 238 с.

Мощнейший роман о войне, материнской любви и любви к Родине, о самопожертвовании и о вере в победу. Роман «Война под крышами» впервые опубликован в 1960 г. в журнале «Дружба народов», в основе его - автобиографические события. Это произведение является первой частью дилогии «Партизаны». Его продолжением стала книга «Сыновья уходят в бой».